Gürcü Haber: TiflisTamar Mepe Üniversitesi ve Gürcistan Ulusal Kütüphanesi tarafından 25-26 kasım 2014 de düzenlenen Türkiyeli Gürcülerin Kültürel Yaşamı… konulu konferansta Fehmi Uzal Ustiaşvili’nin yaptığı SUNUMU, Gürcü Haber okurları için tekrar yayınlıyoruz.
საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია თურქეთში მცხოვრები ქართველები :სულიერი და მატერიალური კულტურა 25-26 ნოემბერი 2014
წელითურქეთში მცხოვრებ ქართველთა კულტურული აქტივობანი და მათი შემდგომი განვითარების პერსპექტივები
ძვირფასო ქალბატონებო და ბატონებო ,
მოგესალმებით ქართული კულტურის ცენტრის სახელით, მთელმა ქართველმა ხალხმა სტამბოლიდან, ართვინიდან, ფაცადან, უნიედან, ჩარშამბადან, სინოპიდან და ინეგოლიდან უამრავი სიყვარული მოკითხვა გამოგიგზავნათ.
მოგესალმებით თურქეთელი ქართველების სახელით , რომლთაც უკვე მიიღეს საქართველოს მოქალაქეობა. ქართველთა სახელით, რომელთაც სურვილი აქვთ მომავალში გახდნენ საქართველოს მოქალაქეები. საქართველოდან თურქეთში გადმოხვეწილი ქართველების სახელით , რომელთაც საქართველოში არსებული მძიმე ეკონომიური მდგომარების გამო, თურქეთის სხვადასხვა ქალაქებში მძიმე პირობებში უწევთ მუშაობა და არსებობა.
მე , ქალაქ სამსუნის, ჩარშამბას ილჩის, სოფელ ქესთანეპინარში დავიბადე, 45 წლის წინ სოფელში 250-300 ოჯახი ცხოვრობდა,თურქეთის დამახინჯებული კაპიტალიზმის განვითარების შედეგად , ქალაქებში არსებული მიგრაციის გამო , დღეს ეს რიცხვი შემციერებულია 60-70 ოჯახამდე . ტენდენციურად , თურქეთის ქართულ სოფლებიდან მოსახლეობა დიდი ქალაქებისკენ მიიწეევდა და ეს პროცესი დღესაც გრძელდება . ეს კი ქვეყანაში ქმნის მძიმე სოციალურ ფონს .
წარსულში , ინტენსიურად დასახლებულ ქართულ სოფლებში , ქართველები ინარჩუნებდნენ ენას , კულტურას , ტრადიციებს. დღევანდელ პირობებში ეს ძალიან რთულია. ჩემს ბავშვობაში , სოფელში მოხუცებულებს შორის არაქართული საუბარი სირცხვილად ითვლებოდა, ახლა კი პირიქით, ქართულად საუბარი გადაიქცა სირცხვილად.
თურქეთში , რესპუბლიკის გამოცხადების შემდეგ , თურქული , გამოცხადდა სახელმწიფო ენად და აიკრძალა ყველა სხვა ენა გარდა თურქულისა . ყველა სხვა ხალხის მსგავსად , ქართველებსაც მოუწიათ ამ ხვედრის გაზიარება . ხარკი მძიმე აღმოჩნდა , ეს იყო შეუალი პოლიტიკა , რასაც ყველა თურქი ერთხმად უნდა დათანხმებოდა. ასიმალაციის შედეგებმა მალე იჩინა თავი , ქართული ენა , გადაიქცა ქართულ სოფლებში მხოლოდ მოხუცების სალაპარაკო ენად.
ახმედ მელაშვილამდე , თუკი რაიმე ენობრივი და კულტურული გამოკვლევა ჩატარებულა, აუციელებლად აღსანიშნავია ჟურნალი “ჩვენებურები”. ერთი შეხედვით ეს იყო , თურქეთის ქართველობის , ახალი სოციალური და კულტურული ისტორიის დასაწყისი. თუმცა , დემოკრატიისათვის ბრძოლის , საერთაშორისო განვითარებისა და გარკვეული პროგრესისადმი სწრაფვის გზაზე , თურქეთის ქართველები იყვნენ პიონერები , რომლებიც მამაცად გამოდიოდნენ ახალ-ახალი ინიციატივით და არ ერიდებოდნენ რუტინასთან ჭიდილს!…
საბჭოთა კავშირის დაშლა , თურქეთთან საზღვრის გახსნა , ნათესავებისა და მეზობლების ხელთავიდან გაცნობა , ორ ქვეყანას შორის სტაბილური ურთიერთობის დასაწყისისთვის ძალზედ მნიშვნელოვანი იყო. თურქეთის ქართველების მიერ წარსულში ჩატარებულმა ღონისძიებებმა , მალე ჰპოვა სათანადო რეზონანსი . თურქეთში დაარსებეულმა სხვადასხვა კულტურულმა ასოციაციებმა , ქართული ფოლკლორი, ენა , ხელოვნება , ახალი უფრო საინტერესო სახით წარმოაჩინა . ამის მაგალითია , ის რომ , თურქეთში , ინტენსიურად ტარდება ქართული ღონისძიებები.
თურქეთის რესპუბლიკის განათლების სამინისტროს გადაწყვეტილებით , სახელმწიფო სკოლებში , მეექვსე , მეშვიდე და მერვე კლასებში, ათზე მეტი მსურველის არსებობის შემთხვევაში , შესალებელობა ეძლევათ თვით სახელმწიფო სკოლაში მოითხოვონ ქართული ენის შესასწავლი სპეციალური გაკვეთილი. ამის პირველი მაგალითია საქარიაში არსებული გევეი-ნურუოსმანიეს საშუალო სკოლა , სადაც უკვე დაიწყო ქართული ენის სწავლება.
ასევე კავკასიის უნივერსიტეტში , ართვინის უნივერსიტეტში , ქალაქ რიზეში – რეჯეფ თაიფ ერდოღანის უნივერსიტეტში , დუზჯეს უნივერსიტეტში ქართველმა ახალგაზრდობამ დაიწყო ქართული ენის შესწავლა. ამ მხრივ თურქეთში დიდი პროგრესია , აღნიშნული პროცესები , თურქეთში მცხოვრები ეთნიკური ქართველობის ცხოველ ინტერესს იწვევს . განსაკუთრებით მინდა მივესალმო და მადლობა გადავუხადო ყველას , ვისაც მცირედი წვლილიც კი მიუძღვის ამ დიდი და საშვილიშვილო საქმეში . მოვლენები , ძალიან მნიშვნელოვანია თითოეული ქართველისთვის , რომელსაც თუნდაც გაგონილის დონეზეც ქონდეს წარმოდგენა , რომ ის ისტორიულად ქართველია . იქ სადაც ბევრი ქართველი ცხოვრობს , ვცდილობთ იქვე , ტერიტორიულად ახლოს გაიხსნას ქართული ენის კურსები, რათა არ არსებობდეს ისეთი მიზეზები , როგორიცაა დროის უქონლობა , სიშორე და სხვა მრავალი . პროცესები დაძრულია , რამდენიმე ასეთი კურსი უკვე გავხსენით და სწავლება წარმატებით მიმდინარეობს .
სხვადასხვა დემოკრატიული მოვლენების განვითარებასთან ერთად ფრიად აღსანიშნავია ქართული ასოსიაციების როლი. ქართული კულტურის ცენტრი , რომელიც დაარსდა 2008 წელს , არსებობის დღიდან საზოგადოებას სთავაზობს ქართული ენის კურსებს. ჩვენი პირველი მასწავლებელი , ქალბატონი მანანა გურგენიძე გახლდათ. ამჟამად , სტამბოლის ქართული კულტურის ცენტრი და შავშეთის კულტურის ცენტრი , კვლავ აგრძელებენ ტრადიციას . ამგვარად , კვირაში თითო დღე , ქალბატონი ნატალია დვალისა და ნანა კლდიაშვილის ხელმძღვანელობით ტარდება ქართული ენის კურსები , რომლებიც სტამბულის ორ სხვადასხვა უბანშია გახსნილი ( საუბარი გვაქვს ორ სხვადასხვა კურსზე , ორი სხვადასხვა მასწავლებლის ხელმძღვანელობით ) .
ქართული კულტურის ცენტრმა , ბოლო ერთი წლის განმავლობაში , სამი საერთაშორისო და ერთი საქართველოს მასშტაბით , ხოლო ჯამში ოთხი საერთაშორისო კონფერენცია ჩაატარა. ,,თურქეთ-საქართველოს ურთიერთობებში ენისა და კულტურის პრობლემა,, , ,, აჰმედ მელაშვილი და ქართველთა იდენტობა თურქეთში,, , ,, გიორგი სააკაძის ცხოვრება და მოღვაწეობა ,, და ბოლოს ,, თურქეთ-საქართველოს ეკონომიკური ურთიერთობები და მათი ურთიერთგავლენის შედეგები ,, ეს არის იმ კონფერენციის დასახელებები , რომლებიც ჩვენი თაოსნობით ჩატარდა .
განსაკუთრებით მინდა ავღნიშნო ბოლო კონფერენცია , რომელმაც დიდი ინეტერსი და გამოხმაურება ჰპოვა. ამასთანავე , ქართული ასოციაციების დაარსებას , მივეცით სტაბილური სახე. ასოციაციებს , სინოპის- ,, ქართული კულტურის გაერთიანება ,, , ,,ჩარშამბა-სალიფაზარისა და ახლადდაარსებულ ,, უნიე გურჯულერს ,, მინდა აქედან მივესალმო , და ვუთხრა, რომ ღონისძიებების დაგეგმვისა და ჩატარებისას , ყოველთვის ჰქონდეთ ჩვენი მხარდაჭერის იმედი .
არ მინდა ზედმეტი საუბრით თავი შეგაწყინოთ. ჩემი საუბარი ნელ-ნელა დასასრულისკენ მიმყავს.
თურქეთ-საქართველოს მეგობრული ურთიერთობები , ჩვენი ხალხისთვის ძალზედ მნიშვნელოვანია , თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ეს ორივე მხარისათვის , ამაზე კომენტარის გაკეთება ზედმეტადაც კი მიმაჩნია .
საქართველოს , დიასპორის საკითხებში სამინისტროს მიერ თურქეთელი ქათველებისთვის ჩატარებული წარმატებულ ღონისძიებებთან ერთად , მინდა ნაკლოვანებებზეც ვისაუბრო . თურქეთელი ქართველები, საფრანგეთში , კანადაში , უკრაინაში მყოფ ქართველებთან არ უნდა გავაიგივოთ , არც რაოდენობრივად, არც გეოგრაფიულად , კულტურაზე რომ აღარაფერი ვთქვათ , ჩვენი წარსული და მძიმე ისტორია განგვასხვავებს , სხვა ქვეყანაში მყოფ ქართველთაგან.
გამოვდივარ ინიციატივით საქართველოს , დიასპორის საკითხებში სამინისტროს ფარგლებში , შეიქმნას თურქეთის მაგიდა , რომელიც ქართულ ასოციაცებთან ერთად განსაზღვრავს საერთო პრობლემებს და ორმხრივ ურთიერთშეთანხმებას დღის წესრიგში დააყენებს.
საქართველოს კულტურის სამინისტროსა და თურქეთის კულტურის სამინისტროს საერთო კულტურული პროექტების საფუძველზე ურთიერთობების გაღრმავება აუცილებელი პირობაა .
წინადადებები და პროექტები , რომლებიც ჩვენ უკვე წამოვაყენეთ სხვადასხვა დროს , არ იქნა სათანადოდ შეფასებული .
ზემოთხსენებული თურქული მაგიდა უზრუნველყოფს ჯგუფის ჩამოყალიბებას , რომელიც მომავალში განსაზღვრავს სასურველი პროექტების გაოფიციალურებას და დაფინანსებას . თურქეთში მცხოვრები ქართველების ხელთავიდან შესწავლა საჭირო აღარ გახდება. როგორც ყოველთვის ჩვენ , ისტორიული ქართველები , აქ ვართ , თქვენს გვერდით, ჩვენი მრავალფეროვნებით , კულტურით, ღირებულებებითა და ქართველობით. მინდა გკითხოთ,
რატომ არ იმართება თურქეთში ქართული კინოს დღეები? რატომ არ ტარდება თეატრალური ფესტივალები? ქართველებით დასახლებულ რაიონებში რატომ არ იმართება საბავშვო და ახალგაზრდული ფესტივალები? რატომ არ ტარდება სპორტული ღონისძიებები?
ეს სამწუხაროდ ჩვენს შესაძლებლობებს აღემატება, ეს არ არის მარტო ჩვენი გასაკეთებელი საქმე , ამაში მონაწილეობა უნდა მიიღონ სამინისტროებმა, რომელთაც ამის ძალა შესწევთ. მათი ნება კი არ ჩანს .
მინდა მათ ხმა მივაწვდინო.
რა თქმა უნდა ჩვენ აქტიურ მონაწილეობას მივიღებთ ასოციაციის სახელით და გვერდში დავუდგებით ყველა პროექტის წარმოებას , მაგრამ უბრალოდ ვერ გავაკეთებთ იმას რაც ჩვენს შესაძლებლობებს აღემატება .
ქართული კულტურის ცენტრის სახელით , ვაცხადებთ რომ მზად ვართ , უნივერსიტეტებთან კულტურული და ეკონომიკური ურთიერთობებისათვის , თუნდაც ორმხრივი კონფერენციებისთვის.
მარტო სტამბოლში არ ვართ , ჩვენ მეტნაკლებად ყველგან ვართ , ქართველებით დასახლებულ რეგიონებში , თურქეთში . გქონდეთ ჩვენი იმედი , დარბაზში მსხდომმა საზოგადოებამ იცის ამის შესახებ , განსაკუთრებით მათ , ვისაც რაიმე კვლევა ჩაუტარებია დღევანდელი თურქეთის ტერიტორიაზე .
ჩვენ , ისტორიულ ქართველებს თურქეთიდან , გვსურს კულტურული მრავალფეროვნების – ცოდნისა და გამოცდილების გამოყენებით , დედასამშობლოს მხარდამხარ , წინ და სწორ გზაზე სვლა.
პატივისცემით , ქართული კულტურის ცენტრის თამჯდომარე. ფეჰმი უზალ უსტიაშვილი
Değerli konuşmacılar ve dinleyiciler!
Ben burada, İstanbul gürcü kültür merkezi adına sizleri selamlıyorum!
İstanbul dan, Artvin den, Fatsa, Ünye, Çarşamba, Sinop, İnegöl gürcülerinden sizlere selam getirdim, Türkiyeli Gürcülerinden size selam getirdim.
Gürcistan vatandaşı olup bugün İstanbul da ve Türkiye nin değişik şehirlerinde ekmek parası için ağır şartlarda çalışan ve böylece Gürcistan ekonomisine ve kendi ailelerine katkıda bulunan kardeşlerimizden size selam getirdim.
Ben Samsun-Çarşamba-Kestanepınar köyünde doğdum.45 yıl önce köyümüzde 250-300 hane yaşıyordu. Türkiye nin çarpık kapitalist gelişimi sonucu, şehirlere göç nedeniyle bugün köyümüzün hane sayısı 60-70 sayısına gerilemiştir. Türkiye nin genelinde olduğu gibi gürcü köylerinden büyük şehirlere göçler yaşandı ve bu devam ediyor.
Bu durum büyük sosyal sonuçlar yaratmiştır.
Geçmişte Gürcüler yoğun olarak köylerde yaşadıkları için kendi içlerinde dillerini ve geleneklerini, kültürlerini bir ölçü de koruya biliyorlardı.
Benim çocukluğumda, köyde, yaşlılar arasında gürcüce konuşmamak ayıp sayılırdı.
Ama zamanla Gürcüce konuşmak ayıp sayılır oldu!
Cumhuriyetin yeni Türkiye si Türkçeden başka dilleri yasakladı!Diğer halklar gibi gürcülerde bundan nasiplerini aldılar.
Bunun bedeli ağı oldu:
Bu Türkiye de ki herkesi Türk kabul eden politika idi.
Asimilasyon sonuçlarını göstermeye başladı; diğer halkların dilleri gibi gürcüce de sadece yaşlılar arasında konuşulan bir dil haline geldi.
Ahmet Malaşvili den önce de kimi çevrelerde dil ve kültürel konuların da çalışmalar olsa da Chveneburi dergisi, bir bakıma Türkiye gürcülerinin sosyal ve kültürel tarihlerinde yeni bir sürecin başlangıcı olmuştur.
Ancak demokrasi mücadelesi, uluslar arası gelişme ve Avrupa birliği gibi etkenlerle, Türkiye gürcüleri arasına da kimi gelişmeler oldu. Her şeyden önce Gürcüler görünür oldular denebilir.
Burada bu konuda bilinenleri tekrar etmeyeceğim.
Sovyetlerin dağılması ve Gürcistan-Türkiye sınırlarının açılması; akrabaların komşuların birbirlerini yeniden tanıması, iki devletin dostluk temelinde istikrarlı bir politika izlemesi çok önemli olmuştur.
Ancak geçmişte verilen mücadeleleri ve ortaya konan iradeleri bir tarafa bırakmadan: gürcü folklorunun, sanatçıların ve derneklerin de çoğalması ile birlikte gürcü dili kültürü yeniden görünür hale gelebilmiştir. Hemen her hafta bir gürcü kültürel etkinliğini görüyoruz şimdi.
Milli eğitim bakanlığına bağlı okullarda, 6. 7. ve 8. Sınıflarda, gürcü öğrencilerin sayısı 10 a ulaşırsa, ailelerin istemi ile gürcüce dersler alınabiliyor. Bunun ilk örneği Sakarya-Gevye Nuruosmaniye orta okulunda başladı.
Kafkas Üniversitesi, Artvin Üniversitesi, Rize R.T. Erdoğan üniversitesi ve Düzce Üniversitesinde Gürcü Edebiyat bölümlerinde gençlerimiz öğrenim görmeye başladılar.
Bunlar Türkiye de yeni sayılabilecek gelişmeler ve büyük ilgi görüyor. Emeği geçenleri buradan selamlamak isterim.
Bu durumu gürcüler açısında çok önemli buluyoruz. Gürcülerin yoğun olarak yaşadıkları her yerde bu derslerin başlamasına çalışıyor ve destekliyoruz.
Bu durumun oluşmasında, diğer demokratik gelişmelerin yanında Gürcü Derneklerinde önemli bir etkisi oldu.
İstanbul’da Gürcü Kültür Merkezi Derneği ile Gürcüce Dil kursları süreklilik kazandı. 2008 den bu yana Manana Gurgenidze ile dil kurlarımızı devam ettirdik. Şu anda İstanbul da Gürcü Kültür Merkezimiz de ve Şavşat kültür derneğinde hafta da 2 gün Gürcüce Dil kurslarımız, yeni öğretmenlerimiz Natalia Dvali ve Nana Kldiashvili ile devam ediyor.
Gürcü Kültür Merkezi Derneği son bir yıl içinde, 3 tanesi uluslar arası nitelikte ve biride ulusal ölçekte olmak üzere, 4 büyük konferans düzenledi. 8 aralıkta Türkiye Gürcistan ilişkilerinde dil ve kültür sorunu konferansımızın ardından, Ahmet Melaşvili ve Türkiye de gürcü kimliği, Giorgi Saakadzenin yaşamı ve son olarak da Türkiye Gürcistan Ekonomik İlişkileri ve Kültürel Sonuçları, konularında sıralı konferanslar gerçekleştirdik. Özellikle son yapılan konferansımız büyük bir ilgi toplamış oldu.Çok olumlu tepkiler aldık.
Bunun yanında Gürcülerin Dernekler olarak örgütlenmesi de kararlı bir tavır içinde olduk. Sinop Gürcü Kültür Derneği, ardından Çarşamba-Salıpazarı ve en son kurulan Ünye Gürcüleri Derneğini de buradan selamlamak istiyorum. Bu ve benzeri girişimlerin her zaman yanında olduğumuz biliniyor.
Bu konuları uzatarak değerli zamanınızı almak istemiyorum.Burada bazı tespitler ve önermelerle konuşmanın sonuna geliyorum.
Türkiye Gürcistan dostluğunun halklarımız için önemi büyüktür! Bu konuda başkaca bir söz söylemeyi burada gereksiz buluyorum.
Gürcistan diaspora bakanlığının çalışmalarını takdirle izlemekle birlikte, Türkiye ve Türkiye deki gürcüler açısından kimi yetersizliklerini de burada not etmek gerekiyor.
Bizi Türkiyeli gürcüleri Fransa da ki, Kanada da ki ya da Ukrayna da ki Gürcülerle karıştırmamalı. Nüfus olarak ve coğrafi olara, kültürel birikim, geçiş ve yoğunluk bakımından başka ülkelerdeki gürcülerle çok farklı bir konumdayız.
Diaspora bakanlığı bünyesinde bir Türkiye Masası oluşturulması daha doğru bir adım olabilir. Bu masa üzerinden Türkiye deki Gürcü Dernekleri ile birlikte,ortaklaşa sorunların saptanması ve karşılıklı gündeme taşınması gerekir.
Gürcistan Kültür Bakanlığı ve Türkiye Kültür Bakanlığının ortak kültürel projeler üzerinden ilişkiler geliştirmesi için de bu kaçınılmazdır.
Değişik zamanlarda gündeme getirdiğimiz önermelerin hiç biri değerlendirilememiştir.
Bu masa bunların da takibini yapacak, istem ve önermelerimizin uygulanabilir olanlarını resmiyete dökebilecektir.
Türkiye deki Gürcüleri her zaman yeniden keşfetmek gerekmez!
Gürcüler olarak bizler her zaman buradayız! Renkleri ve kültürel zenginlikleri ile Türkiye de bir ağırlıkları var Gürcülerin!
Buradan soruyorum: Türkiye de neden bir Gürcü sinema günleri düzenlenmez; neden tiyatro festivalleri düzenlenmez, Gürcülerin yoğun olarak yaşadığı yerlerde neden çocuk ve gençlik festivalleri düzenlenmez. Spor karşılaşmaları bile çok yetersiz.
Bunlar derneklerin altından kalkacakları işler değil. Tek tek bizlerin altından kalkacakları işler değil. Bakanlıklar düzeyinde ele alınmaları gerekir. Hükümetler düzeyinde sonuçları olabilecek bir kültürel-politik bakıştan söz ediyoruz.
Ancak derneklerle ortaklaşarak daha geniş kesimlere ulaşılabilir ve bu projelerde dernekler rol oynayabilir. Biz buna hazırız.
Gürcü Kültür merkezi olarak kimi Üniversiteleri, ekonomik ve kültürel çevreleri harekete geçirebiliriz. Her alanda karşılıklı konferanslar düzenleyebiliriz.
Gürcü kültür merkezi olarak biz sadece İstanbul da değiliz. Gürcülerin yaşadığı her yerde az çok varız. Bu salonda bulunan bazı arkadaşlarımız bunu biliyorlar. Bu yaz Karadeniz deki araştırmalarında buna tanık oldular.
Biz Gürcüler kültürel zenginliklerimizi,bilgi ve deneyimlerimiz kullanarak daha ileri düzeylere doğru gitmek istiyoruz.Hepinizi saygıyla selamlıyorum.
Gürcü Kültür Merkezi Derneği Başkanı : Fehmi Uzal Ustiaşvili