BİR SÖZLÜK DENEMESİ – VARDİSHEVİ
–
VARDİSHEVİ – Klarceti bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Günümüzde Okumuşlar (bak. BOSELTA) köyünün sınırları içinde kalır. Gürcüce bir yer adı olan Vardishevi (ვარდისხევი), gül anlamındaki “vardi” (ვარდი) ile vadi/dere anlamındaki “hevi” (ხევი) kelimelerinden oluşur. Bu yer adı Türkçeye “gül vadisi / gül deresi” olarak çevrilebilir. Vardishevi, 1913 tarihli Kiepert haritasında “Vartaschev” adıyla Boselta köyünün yakınında ve kuzeybatısında yer alır. Bu yer adı Türkçeye “Vartishev” olarak girmiştir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde Vartishev (وارطسخو) biçiminde yazılmıştır (111:69; 27:358).
Vardishevi’nun bulunduğu Klarceti, orta çağda Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün Gürcüce bir ad taşıyor olması, buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.
Vardishevi, 1835 nüfus defterinde “Vartishev” (وارطیسخو) Çıldır Eyaleti’ne bağlı Livane-i Ulya sancağının köylerinden biriydi. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi salma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bu tarihte köyde 80 hanede 273 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Vardishevi’nin toplam nüfusunun yaklaşık 546 kişiden oluştuğu ortaya çıkar (111:26, 79).
Vardishevi, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon vilayetinin dört sancağından biri olan Lazistan sancağının Livana kazasına bağlıydı. 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde Vardsihevi, Gurcani köyüyle birlikte “Gurcan-Vartishev” (كورجان – وارطیسخو) adıyla kaydedilmiştir. Bu salnameye göre 88 hanelik bu iki yerleşimin nüfusu 307 kişiden oluşuyordu. Salnamede belirtilmemiş olmakla birlikte Osmanlı idaresinin bu tarihte de sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bilinmektedir. Buradan hareketle Gurcaani ve Vardishevi köylerinin toplam nüfusunun yaklaşık 614 kişiden oluştuğu söylenebilir. Salnamede bu iki yerleşimde vergiye tabi hayvan varlığı olarak 80 öküz, 85 inek, 10 at, 552 keçi ve 500 koyun kaydedilmiştir (27:358-359).
Harita: Kiepert haritası, 1913.
BİR SÖZLÜK DENEMESİ – VAZİSHEVİ
–
VAZİSHEVİ – Klarceti bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesindeki Derinköy’de (Gurcaani) bir mevkidir. Gürcüce bir yer adı olan Vazishevi (ვაზისხევი), asma anlamında “vazi’” (ვაზი) ile dere/vadi anlamında “hevi” (ხევი) kelimelerinden oluşur. Bu yerleşimin adı “Asma Vadisi” gibi bir anlama gelir. Bu isim burada bağcılığın yapıldığı göstermektedir. Vazishevi, bazı kaynaklarda “Vazihev” olarak da geçer. Nitekim 1913 tarihli Kiepert haritasında da “Vasichev” şeklinde Gurcani köyünün kuzeyinde yer almaktadır (72).
Vazishevi, 1886 nüfus tespitinde Rus idaresince Vazihev (Вазихевъ) olarak kaydedilmiştir. Artvin sancağının Artvin kazasında yer alan bu yerleşim, bu tarihte Gurcaani köyünün bir mahallesiydi ve nüfusu 7 haneden oluşuyordu. Gurcaani köyünde ise, 19 hanede 164 kişi yaşıyordu. Gurcaani köyünde hane başına düşen ortalama kişi üzerinden Vazishevi’nin nüfusunun yaklaşık 60 kişiden oluştuğu söylenebilir. Tarihsel olarak Gürcü yerleşimleri olan Gurcaani ile Vazishevi’nin nüfusu Türk olarak kaydedilmiştir (86:1325).
Daha sonraki kayıtlarda bir köy olarak Vazishevi veya Vazihev geçmemektedir. Artvin yer adları sözlüğünde bir tapu kaydına dayanarak Vazishevi, Derinköy’de (Gurcaani) bir mevki (Vazihav) olarak verilmiştir (30:265). Vazishevi adı 2015 yılındaki bir araştırma gezisi sırasında da tespit edilmiştir (1:184). Ayrıca bölgedeki bir dere Vazihev Deresi adını taşımaktadır.
–
Harita: 1913 tarihli Kiepert haritası.
Tetri Kharis Leksikoni