Erdoğan Şenol:
İberia neden hem eski Gürcistan’ın hem de Avrupa’da bir yarımadanın adıdır?
Basklar Korsikalılar ve Gürcülerin ortak özellikleri var mı?
Benim versiyonumu, yorumumu paylaşayım.
Bilmeyenler için önce şunu belirtelim 6. Yüzyıl ortalarında Persler tarafından yıkılan Gürcü krallığının adı İberia idi. Yabancılar bu krallığa İberia derken diğer adı Kartli Krallığı idi. İberia/Kartli Krallığı’nın tüm ülkeye hâkim tek bir siyasi güç-otorite haline gelmesinin geçmişi, milattan önce 4. Yüzyıl sonuna, yani bundan 2.300 yıl öncesine dayanıyor. İberia adının geçmişi bu siyasi birleşmeden daha da eskiye gidebilir. Tarihi Gürcistan coğrafyasında daha önce ise birbirinin çağdaşı Tao ve Kolkheti adlı krallıklar vardı.
Binlerce kilometre uzakta bir yere daha, İspanya ve Portekiz’in olduğu yarımadaya İber Yarımadası deniyor. Bugünkü İspanyol ve Portekizlilerin değil ama İber Yarımadası’ndaki Bask Bölgesi’nde yaşayan halkın yani Baskların İber Yarımadası’nın eski halkı olduğu yani eski İberialıların şimdiki Basklar oldukları ileri sürülüyor.
İber Yarımadası ve Kafkasya İberia’sı yani eski Gürcistan’ın isim benzerliği nedeniyle Gürcüler ve Baskların akraba oldukları fikrini ileri sürenler oldu. Dillerini araştırıp birkaç ortak kelime de bulunca buna inananlar da oldu. Oysa herhangi iki dil karşılaştırılsa ortak birkaç kelime bulunabilir.
Şunu da belirtelim, İberia/İber adının kökeniyle alâkalı çeşitli görüşler var. Bunlardan bir tanesi eski Tao’da bir yerleşim birimi olan bugünkü İspir’in eski adı Speri’nin birkaç dönüşümle İberi/İberia haline geldiğidir. Ben buna katılmıyorum. Bir başka görüş de bugünkü Lübnan-Ürdün civarlarındaki antik kavim Fenikelilerin hem Gürcistan’a hem de Bask Bölgesi’ne kendi dillerinde uzak ülke anlamında İberia dedikleri yönündedir. Neticede Gürcistan ve Bask Bölgesi için yerleşen İberia adının bu iki halk için de yabancı/dışarıdan gelmiş bir terim olduğu söylenebilir.
Bu iki halk akrabaysa Baskların Kafkasya’dan mı gittiği yoksa Gürcü İberialıların Avrupa’dan mı Kafkasya’ya gittiği gibi sorularının sorulmama ihtimali var mı? Benim böyle bir göçle ilgili yorumum hayır. Her iki millet de kendi coğrafyasında oluşmuş, -tem-ler millet haline her iki ülkenin kendi coğrafyasında gelmiştir.
Gürcüler dünya üzerinde Lazlardan başka akrabası olmayan bir millet oldukları için akraba arıyor ve herhangi bir milletle akraba olmak istiyorlar. Öyle ya, yalnız olmayı kim ister ki? Azerbaycan’a güç veren Türkiye gibi, 3,5 milyon nüfuslu Gürcistan’ın da bir akrabası olsa, dünya üzerinde ve özellikle yakın çevresinde bir akraba milleti olsa kendini daha emniyette hissetmez miydi? Çevresindeki büyük devletler bu kadar kötülüğü kolay yapabilir miydi? Apkhazeti (Abhazya) ve Tskhinvali Bölgesi (sözde Güney Osetya) sorunlarını ve daha birçok sorununu çoktan çözmez miydi?
Akraba arayışları bu güne kadar sonuç vermediği için de içlerinde rahmetli şair ve yazar Pridon Khalvaşi’nin bir şiirinde yaptığı gibi, akrabasız/yetim millet olarak Gürcüleri tanımlayanlar var. Tabii ki akrabalık ararken gerçek akrabalıktan söz ediyorlar. Sonradan üretilmiş ve Gürcüleri tabiri caizse kendi müridleri yapmayı amaçlayan sahte Kıpçak, İskit, Horosan vd. masallarını yemezler.
Pekii, bugün dünyada akrabası olmayan Gürcülerin eskiden de mi akrabaları yoktu yoksa vardı da akrabasız mı kaldılar?
Bilim insanlarının söylediğine göre, tıpkı insanlar gibi milletler de doğuyor, büyüyor, gelişiyor, yaşlanıyor ve ölebiliyor.
Dünyada şu an varolan milletlerin çoğu dünya tarihi açısından yeni oluşmuş milletlerdir. Eskilerin çoğu kavimlerin göçleri ve savaşlar gibi nedenlerle yok oldu, kalanlar birbirlerine karıştı ve yeni milletler oluştu. Şimdiki milletler arasında Gürcüler, Çinliler ve yine adını sayabileceğimiz sadece birkaç tanesi eski milletlerdir. Kartli’deki Grakliani’de ortaya çıkan ve 3 bin sene önce yazıldığı belgelenen yazının bugün Gürcüce olarak okunabiliyor olması, ayrıca bin beşyüz sene önce Kartli yani İberia’da yazılmış dünyanın ilk romanının Gürcü dilinde olması ve başka birçok argüman, o eski milletin halâ yaşadığını gösteriyor.
Gerek okuduğum birçok metinde, gerekse Gürcistan’da egitimli kesimlerle bu konularda defalarca bulunduğum sohbetlerde, özetle şu hususların altı sürekli çiziliyor: “Kapadokyalılar akrabamızdı, Hattiler akrabamızdı. Eski Yunanlılar akrabamızdı. Şimdiki yunanlılar Hint-Avrupa kavmidir, Eski Yunanlılar değildi, bunlar sonradan geldi, bunlar değil eskiler akrabamızdı. Hint-Avrupa kavimleri Anadolu’ya sonradan gelip bizim akraba toplulukları ele geçirdiler. Ermeniler de Hint-Avrupa kavmidir onlar da buralı değil, başka yerlerden geldiler. Anadolu ve Kafkasya’da eskiden Hint-Avrupa kavmi yoktu”.
Etnik Türklerin buraya sonradan geldiğini söylememe gerek yok. Bazı tarihçiler Hint-Avrupa kavmi Kürtlerin de Türklerle birlikte, Türklerin açtığı yoldan Anadolu’ya girdiğini söylüyor. Öyle ya, Kürtlerin daha önce Anadolu’da varlığını gösteren yazı, eser, ya da başka argümanlar varsa en azından ben bilmiyorum.
Tüm bunlardan sonra artık şunu söyleyebilirim: Kavimler göçü öncesinde, eski kavimlerin olduğu geniş bir coğrafyada aynı kültür dünyasından insan toplulukları yaşıyordu. Birbirine belki akraba da olan ve ortak kültür dünyasının olduğu o geniş coğrafya bugünkü İspanya’dan Kafkasya’nın zirvelerine kadardı. Fenikeliler ve başka yabancılar da akraba olduklarını düşündükleri veya en azından aynı kültür dünyası olduğunu düşündükleri bu büyük coğrafyanın tamamına İberia halka da İberler demiş olabilirler.
Kavimler göçü sonrası herşey değişti.
Kavimler göçü eski milletleri ve ülkeleri yok etti fakat Gürcistan etkilenmedi. İberia Kralı Vakhtang Gorgasali ve ataları Büyük Kafkas Dağları’ndaki Dariali geçidini kontrol etmeyi başarmıştı. Gürcistan için ana tehlike buradan geliyordu.
Avrupa’daki İber Yarımadası bugün İspanya ve Portekiz devletlerini kapsıyor, ama İspanyol ve Portekizlilerin değil de Baskların akrabalığından söz ediliyorsa, Baskların o eski İberialıların devamı olma ihtimali vardır.
Basklarla Gürcülerin bugün bir ortak noktası var mı peki? Boğa güreşlerinden örnek verebiliriz. Biliyoruz ki İspanyolların yaptığı boğa güreşlerinde gladyatörler arenada boğaya mızrak saplayarak işkence ediyor. Basklar böyle yapmıyor. Bask boğa güreşinde boğalar birbiriyle güreşir. Tıpkı Artvin’deki gibi. Birbirinin aynısı olan Bask boğa güreşi ve Artvin boğa güreşi muhtemelen birkaç bin yıldır yapılıyordur. Gidip görenler, Basklar ve Gürcüler arasında başka benzerlikler olduğunu da anlatıyor.
Akdeniz’de ilginç bir yer daha var, Fransa’ya bağlı Korsika adası. Başlıkta Korsika’dan söz etmemizin sebebi Korsika müzik kültürüdür.
Korsikalılar kendilerine asla Fransız demiyorlar, Korsika müziği de tıpkı Gürcü halk müziği gibi çok sesli. Uzman olmayanlar ayırt edemeyebilir. Bu da eski İberia ortak kültür dünyasına işaret ediyor olabilir mi?
Kesin hüküm vermemekle beraber şöyle bir sonuç çıkarabiliriz: Avrupa’daki İberia Yarımadası’ndan Kafkasya İberia’sı Gürcistan’a kadar olan geniş alandaki eski ve ortak kültür dünyasından geriye kalan ve günümüze ulaşabilen Gürcistan, Bask Bölgesi ve Korsika’dır.