Sokhumi mi Akva mı? Osmanlı neden Sohumkale demiştir?
Bu tek soruyla Sokhumi veya Sohum denen kentin hiçbir zaman bir Apsuva kenti olmadığını anlayabiliriz.
Ayrılıkçı Apsuva zihniyetine bakarsanız Apkhazeti yani Abhazya ve elbette merkezi kenti Sokhumi’nin Gürcistan’la bir ilgisi yoktur, her zaman bizimdi vb. dediklerini duyarsınız. Gürcüler ayelhine ne anlatıyorlarsa hepsi yalandır. Tek bir soru bunu anlamaya yeter.
Onlara göre bu kentin adı Akva/Akua. Böyle diyorlar. Aynı kente Türkler Sohum, Ruslar Suhum, Gürcüler Sokhumi diyor. Osmanlılar Sohumkale diyordu.
Sohumkale adının Sohum kısmı Tskhumi’den [ცხუმი] gelir ve bu kelime Kartveluri dil grubundan Svanca kökenli olup bölgede yaygın bir ağaç türünü ifade eder.
Osmanlılar gittikleri yerlerdeki isimleri kendilerine göre iki şekilde adlandırır ve kayıt altına alırdı:
1-Çoğunlukla değiştirmeden kulllanmaya çalışırlardı.
2-Bazen yer adlarını Türkçeye çevirerek kullanırlardı. Kacistsikhe’ye Şeytan Kalesi demeleri buna örnektir.
Genelde toponimleri olduğu gibi alırlardı, fakat farklı dillerdeki yer adları Türkçe seslendirmeye her zaman elverişli olmazdı. Bu durumda en yakın şekilde söyleyip yazarlardı. Akhaltsikhe’yi Ahisha olarak yazdıkları gibi, Tskhumi’yi de ancak Sohum diye söyleyip yazabilmişlerdir. Çünkü Tskhumi=ცხუმი deki ც ve ხ sesleri Türkçede yoktur. Dolayısıyla, bir dönem bu kenti ele geçiren Osmanlı burada bir kale inşa etmiş ve adına ve kente Sohum-kale demiştir. Daha sonra Ruslar buradaki Sohum adını Suhum olarak dillerine aldılar. Osmanlılardan sonra Gürcüler (bana göre anlamsızca) Osmanlı hitap şekline -i- ekleyip Sokhumi demeye başladılar. Ancak Gürcistan tarihi metinlerinde buranın adı Tskhumi’dir. Gürcistan kilisesi buraya günümüzde de Tskhumi diyor. “Tskhum-Apkhazetis Eparkia” adlı piskoposluk bölge adı halen mevcuttur.
Peki Osmanlı buraya neden Akva veya Akvakale demedi de Gürcülerin kullandığı adı kulllandı?
Gayet basit. Çünkü Osmanlı bu kenti aldığında orada Apsuvalar yoktu. Osmanlılar bu kentte kimlerle karşılaştıysa onlardan öğrendikleri adla kente hitap ettiler. Bunun başka bir izahı yoktur. Apsuvalar bu kente yuzyillar sonra geldi ve geldikleri yerdeki Akva yer adını buraya taşıyıp Sokhumi’ye kendilerine göre Akva demeye başladılar.
Demek ki neymiş? Osmanlılar Sokhumi’ye gittiklerinde orada Apsuvalar değil Gürcüler varmış. Kısacası Sohum/Sokhumi bir Gürcü kentiymiş.
Kitaplar dolusu metinler, onlarca tarihi harita, onlarca tarihi epigrafik eser, onlarca mimari tarihi eser bize gösteriyor ki Abhazya Gürcistan”ın tarihsel parçasıdır, hatta Abhazya Gürcistan’dır, fakat burada konumuz o tarihi kaynaklar değil. Yeter ki sorgulamayı bilelim, bazen tek bir soru yalanları çürütmeye yetebiliyor.
